Meteoriet genaamd ‘Uden’
Op de zonnige ochtend van 12 juni 1840 was een groepje landlieden aan het werk in de ‘gemeene turfpeel’ genaamd het Staartje in de gemeente Uden [omgeving huidige Staartjespeelweg nabij Odiliapeel]. Tussen 10 en 11 uur hoorden zij boven hun hoofd een “toenemend geschuifel” naderen, dat hen verontrustte en angstig maakte. Een zware plof volgde, waarvan het turfpeel waarop zij stonden, daverde. Enkele meters van hen vandaan zagen zij het zand van een voetpad hoog werd opgeworpen.
Enigszins bekomen van de schrik gingen de mannen op onderzoek uit. Zij troffen een rond gat van ongeveer 30 centimeter in de grond aan. Zij zagen daar een zwart voorwerp in liggen, dat zij na overleg met een schop tevoorschijn haalden. Het bleek een zevenhoekige steen te zijn, die zo heet was, dat je die niet kon vastpakken zonder je handen te branden. De steen had een zwart “omkleedsel” dat met de nagels kon worden afgekrabd.
Een van werklieden, Nicolaas Denissen, nam de steen mee naar huis in Volkel, waar die door menig dorpsgenoot werd bewonderd. De steen ging van hand tot hand. Niet iedereen was even voorzichtig: er brak een stukje van de meteoriet af, dat verloren is gegaan.
De gemeentesecretaris van het nabijgelegen Zeeland, Jan Baptist van Erp, bracht de meteoriet ‘in veiligheid’. Hij hoorde de getuigen van de meteorietinslag en publiceerde zijn bevindingen. De meteoriet bood hij aan aan de Gouverneur van Noord-Brabant, Baron A.J.L. van den Bogaerde van ter Brugge, die op zijn beurt de steen ‘ten nutte van de wetenschap’ schonk aan het Provinciaal Genootschap in Noord-Brabant, het latere Noordbrabants Museum. De meteoriet behoort nog steeds tot de collectie van dat museum.
Herkomst meteorieten
Meteorieten zijn fragmenten van hoofdzakelijk steen of ijzer, dikwijls afkomstig van planetoïden, die vanuit de ruimte op aarde neerkomen. Bij de val door de dampkring wordt het materiaal afgeremd, waardoor het zeer heet wordt. Het lichtverschijnsel dat daarbij optreedt, noemt men ‘vallende ster’, meteoor of vuurbol.
Midden 19e eeuw wist niemand met zekerheid dat meteorieten (onder meer ook wel metëoorstenen, aëroliethen of luchtstenen genoemd) een buitenaardse herkomst hebben. Die wetenschap kwam pas later. Ook de gemeentesecretaris van Zeeland waagde zich niet aan een verklaring van het wonderlijke fenomeen dat stenen uit de lucht komen vallen. Hij wist wel uit de literatuur dat stenenregens vaker voorkomen.
Meteoriet ‘Uden’ is zeldzaam
Ondanks dat de meteoriet ‘Uden’ geclassificeerd is als een normale chondriet (waarvan er veel exemplaren neervallen), blijkt deze steen een variant te zijn die sterk gemetamorfoseerd is. De mineralen van het gesteente (waaronder de kenmerkende chondrulen) zijn veranderd doordat ze ooit blootgesteld werden aan hoge temperaturen.
De meteoriet ‘Uden’ is met zijn exotische LL7-classificatie een zeldzaam exemplaar. Er zijn slechts 51 meteorieten van dit type gevonden. Op de ‘Uden’ na kwamen ze allemaal al duizenden jaren geleden op aarde terecht. De ‘Uden’ is de eerste en tot dusver de enige meteoriet van dit type waarvan de inslag door getuigen is waargenomen.
Bron: ‘Berigt wegens eenen metëoorsteen of aërolieth, den 12 junij 1850 te Uden, uit de lucht gevallen’ door Jan Baptist van Erp, secretaris van de gemeente Zeeland.
Gepubliceerd in ‘Geschiedkundig mengelwerk over de provincie Noord-Braband’, Volume 2, door Cornelius Rudolphus Hermans.